گفتگوي مجله نوآوران با مدير عامل پيشين منطقه آزاد كيش محمد رضا يزدان پناه فدايي - تير ماه ۱۳۸۱

محمدرضا يزدان پناه، مدير عامل سابق منطقه آزاد کيش
مناطق آزاد مثل همه جاي ايران


حاضر جوابي هاي محمدرضا يزدان پناه مدير عامل سازمان منطقه آزاد کيش در مواجهه با منتقدان کار کرد مناطق آزاد و به ويژه منطقه آزاد کيش هنوز در اذهان خبرنگاران و منتقدان باقي مانده است.
وي که پايدارترين مدير در مناطق آزاد سه گانه کشور بود، دوراني پر از فراز و فرود را در کيش تجربه کرد. سرسختي او در مقابل منتقدان و جسارت او در اقدام هاي نسبتا چشمگير، موجب شد منطقه آزاد کيش رونق يابد و در مقايسه با ساير مناطق آزاد توسعه بيشتري کسب کند.
وي در پاسخ به پرسش هاي نوآوران درباره کارنامه مناطق آزاد چنين پاسخ داده است:

فشارهاي سياسي عمدتا ناشي از وجود تفکرات حزبي و گروهي انگاشته مي شود. حال آن که اين مناطق با الگوبرداري از رويکردهاي اقتصادي کشورهاي درحال توسعه جهان در ايران شکل گرفته اند. درايجاد اين مناطق از جمله مکان يابي و يا بررسي هاي کارشناسي و علمي چندان مد نظر نبوده است. اگرچه کاملامشخص است که مجموع ضوابط و قوانين اوليه تهيه شده، داراي ماهيت يک حرکت اقتصاد آزاد هستند ولي به تدريج با اعمال برخي رويه هاي غير سازماني حک و اصلاحاتي در مقررات ايجاد شده است که مشکلات را زيادتر کرده است.
با توجه به آن در ايجاد مناطق آزاد، شيوه سرمايه گذاري و بازگشت سرمايه ديده نشده است مناطق در عمل براي ايجاد زيربناهاي خود ناگزير از اتخاذ روش هايي شدند که به لحاظ شکلي منطق بر اهدافشان نبود و اين بيشترين فشار تبليغاتي را بر آنها وارد کرد. واقعيت اين است که اين اشکال از نظام برنامه ريزي کشور است و نه خود مناطق. با اين وضعيت به نظر مي رسد که در ايجاد زيربناها با وجود همه موانع از جمله عدم اقتدار لازم دولت براي حل مشکلات بين بخشي در مناطق، موقعيت نسبي خوبي وجود داشته است. مشکل واقعي اين است که اهداف از پيش تعيين شده بر مبناي واقعيت براي مناطق آزاد وجود ندارد.

تنگناهايي که مناطق آزاد با آن مواجه هستند تفاوتي با تنگناهاي ديگر بخش هاي کشور ندارند. مثل ديگر نقاط کشور نيز اين مناطق نيز از نبودن امنيت فکري و تصميم گيري و امنيت اقتصادي، نبود راهبرد و ساختار و تشکيلات منسجم براي حل مشکلات خود رنج مي برند.

اتهام به مناطق آزاد درباره قاچاق کالا نظريه اي براي انحراف افکار عمومي از واقعيت هاي موجود است. بازديد از مرزهاي شمالي، شرقي و غربي کشور به راحتي نشان مي دهد که کالاي خريداري شده از امارات از تمام اين مرزهاي شمالي وارد کشور مي شود. بايد ديد که بازيگران اصلي به کدام روش موفق به اين کار مي شوند. آشنايان با مسايل اصلي قاچاق به خوبي مي دانند که مشکل اصلي اقاچاق کالا در بيرون کشور شکل مي گيرد و حجم کالايي که وارد کشور مي شود چند ده برابر کل کالاهايي است که از مناطق آزاد وارد کشور مي شود. براي نمونه مي توانيد مقايسه کنيد حجم واردات يکي از مناطق را مثلا با مرز آستارا در سال 1380.

تداخل وظايف و دخالت نهادهاي غير اقتصادي در مناطق آزاد ناشي از قوانين قوام نيافته در مناطق آزاد است. اگرچه قوانين اوليه و حتي مقررات مصوب بعدي براي مناطق مديريتي جامع و چند وجهي را ترسيم کرده است، ولي در عمل وقعي به مقررات گذاشته نمي شود. براي توسعه مناطق و اقتصاد آزاد بين المللي در کشور نه تنها عزم ملي وجود ندارد، بلکه هر بخش در طول ساليان گذشته تلاش کرده است تا سهم خود را از درآمد مناطق آزاد بگيرد.

در حالي که نظام عمومي کشور خود را ملزوم به تهيه آب و برق و تلفن چندين هزار روستا در کل کشور کرده است. بسيار مناسب خواهد بود اگر بررسي شود براي تامين امکانات زيربنايي مناطق آزاد کشور به عنوان مناطق بين المللي درون مرزهاي کشور توسط وزارتخانه هاي ذيربط چقدر سرمايه گذاري شده است.