گفتگوي مجله حمل و نقل با مدير عامل پيشين منطقه آزاد كيش محمد رضا يزدان پناه فدايي - تابستان ۱۳۸۱

يزدان پناه در تدارک راه اندازي دهکده هاي جهانگردي است
مشکلات گردشگري از جنس مديريت است نه سرمايه
بيتا تيموري

محمدرضا يزدان پناه فدايي مدير سابق منطقه آزاد کيش يک سازمان خصوصي به نام سازمان مناطق گردشگري را با هدف توسعه فضاهاي جهانگردي از راه اجراي طرح هاي اقتصادي، ايجاد کرده است. ماهنامه با وي گفت و گويي انجام داده است. وي به چند و چون فعاليت هاي گردشگري در ايران پرداخته است.

چگونه مي توان نقش دولت را در صنعت گردشگري به حداقل رساند؟

دولت بايد در تمام کارهاي اقتصادي نقش گره گشايي و رفع داشته باشد. اگر چه دولت متصور است که به نمايندگي از مردم سياست هاي کلان را تعيين مي کند، ولي واقعيت اين است که همين نقش در بسياري از مواقع تا دخالت در ريزترين امور اجرايي و حتي رقابت اقتصادي با مردم تنزل پيدا مي کند. از سوي ديگر دولت بايد تنظيم امور کشوري را به گونه اي سامان دهد که منافع تمامي گروه ها حفظ شود. براي کاهش نقش دولت در صنعت جهانگردي بايد درگام نخست برنامه هاي دولت به سمت آموزش و ايجاد نظام درجه بندي منطبق بر استانداردهاي جهاني براي خدمات بخش جهانگردي گرايش پيدا کند و در بخش توسعه فيزيکي نقش سرمايه گذاري دولت تنها بهينه سازي وضعيت بحراني جاذبه هاي جهانگردي در کشور اعم از آثار طبيعي و يا آثار تاريخي شود و از سرمايه گذاري هاي مستقيم در بخش خدمات پرهيز کند. به اين منظور ارايه کليه اعتبارات تشويقي به بخش خصوصي ضروري به نظر مي رسد. هم اکنون بخش عمده اي از هتل ها متعلق به بخش عمومي هستند و در واقع در مقابل صاحبان سهام براي ضرر و زيان پاسخو نيستند، اينها امکان رشد اقتصادي را از بخش خصوصي گرفته اند. خلاصه آن که تراز عمليات دولت در بخش جهانگردي و گردشگري مثبت و به نفع رشد صنعت نيست. شايد در پيش گرفتن رويه هايي همچون واگذاري شرکت ها، واگذاري تاسيسات جهانگردي به بخش خصوصي کارساز باشد.

لايه هاي مختلف جامعه تا چه حد در پذيرش صنعت گردشگري رشد يافته اند؟

رشد لايه هاي مختلف نيازمند مشارکت نهادها است. ما اين لايه ها را در عمل به بازي نگرفته ايم و با عملکرد خود آن ها را به حاشيه رانده ايم. به اين ترتيب در دو دهه گذشته پيامدهاي منفي را شاهد بوده ايم. تورگردانان و دفاتر مسافرتي علي رغم افزايش کمي تعيين کننده مقاصد سفر نيستند، چرا که در بخش اقامت رقابت جدي وجود ندارد تا منجر به کاهش هزينه هاي سفر شود. براي رشد واقعي لازم است که به صورت واقعي و عيني همه نهادهاي مرتبط را در منافع ناشي از فعاليت ها سهيم کنيم و خود از ورود به بازي خودداري کنيم. دو دهه اخير در کشور همزمان با تبليغات شديد مبتني بر بيگانه ستيزي و دشمن انگاشتن مردمان آن سوي مرزها است. اين تبليغات نگاه مردم ما را نسبت به حضور جهانگردان مخدوش کرده است و اين ريشه فرهنگي نبود مشارکت جويي از سوي مردم است. از سوي ديگر برخي مسوولان ارشد تصور مي کنند که حضور جهانگردان با وجود شعارهاي اعلام شده ارزش ها را به خطر مي اندازد. يا با وجود درآمدهاي نفتي، به درآمدهاي جهانگردي که کشور ما در آن مزيت نسبي دارد، اعتقادي ندارند.

صنعت گردشگري زنجيره اي از حلقه هاي به هم پيوسته است، در کشور ما اين حلقه ها در جاهايي گسسته است. نبود ناوگان هوايي مناسب، خطوط ريلي به اندازه کافي و وجود جاده هاي ناامن آفت هاي رشد اين صنعت هستند، تحقق طرح هاي توسعه اي صنعت گرشگري چگونه در چنين بستري ممکن مي شود؟

طرح اين چنيني موانع از سوي مسوولان اجرايي، در پاسخ به ناتواني در توسعه اين صنعت انجام مي شود که بيشتر به يک بهانه شبيه است. به اعتقاد من اين مشکلات در بسياري از کشورها وجود دارد ولي وضعيت اين صنعت در آن کشورها بسيار بهتر از وضعيت ما است. اگر هر کدام از ما وظايف خود را در مقام خودمان به روش بهتري انجام دهيم وضعيت فردا بهتر از امروز خواهد بود. وضعيت و امکانات ما کمتر از ترکيه ده سال قبل نيست. مشکلات ما در کشور از جنس سرمايه نيستند بلکه از جنس مديريت هستند.

شرايط جذب سرمايه گذاران داخلي و خارجي براي اين صنعت چگونه مي تواند باشد؟

جذب سرمايه چه داخلي و چه خارجي به امنيت نياز دارد. امنيت نيز به معناي قوام يافتگي قوانين و التزام مديران به تبعيت از آن است. تجربه به ما نشان مي دهد که سرمايه داران در داخل کشور و ايرانيان خرج از کشور نيز امکانات بسيار زيادي براي سرمايه گذاري دارند. اگر بتوانيم در درجه اول مشکل آنان را حل کنيم که زبان و فرهنگ آنها از جنس ما است در مرحله بعد مي توانيم مشکلات سرمايه گذاران خارجي را نيز حل کنيم واقعيت اين است که هم اکنون سرمايه گذاران پشت در اتاق هاي ما مي ايستند، زماني که اين رابطه برعکس شود و ما به دنبال آنها برويم همه مسايل حل خواهد شد.

تا کنون چه طرح هايي را اجرا کرده ايد؟

طرح فعال ما هم اکنون دهکده جهانگردي کرمان است. اين طرح در وسعت 2400 هکتار در حال برنامه ريزي و اجرا است. تلاش ما اين است که براي برنام ريزي هاي نهايي از نظر يک مشاور بين المللي استفاده کنيم. در اين راه به مراحل انتهايي نزديک شده ايم همچنين طرح توسعه دهکده ها را در هفت استان ديگر در دست بررسي داريم که در سه طرح به مراحل نهايي توافق نزديک شده ايم.

دهکده جهانگردي چيست؟

دهکده جهانگردي مکان هايي از يک استان هستند آن مکان يا فواصل نزديک به آن به لحاظ جاذبه هاي طبيعي، فرهنگي و تاريخي قابليت هاي لازم را براي جذب جهانگردان دارند و نيازمند ايجاد تاسيسات و امکانات جهانگردي و نيز اطلاع رساني مناسب هستند. دهکده جهانگردي مي تواند، به عنوان يک اقامتگاه براي تمرکز جهانگردان داخلي و خارجي به منظور انجام سفرهاي درون استاني فراغتي، تعطيلاتي ، و حتي سکونتي به قصد بهره مندي و بازديد از جاذبه هاي متنوع جهانگردي در سراسر استان، کانوني براي اسکان و توزيع جهانگردان در سطح هر استان باشد. اين کانون بايد داراي تمامي ويژگي هاي مورد نياز ساکنان، جهانگردان و کساني باشد که اوقات فراغت خود را در دهکده مي گذرانند. بنابراين ساخت و فضاهاي تفريحي، ورزشي، اقامتي، خدماتي، تجاري و رفاهي در حد استانداردهاي جهان امروز در واقع گردآوردن همه نيازهاي شهري در يک مجموعه متمرکز از ويژگي هاي دهکده جهانگردي است.

چرا دهکده جهانگردي؟

وضعيت توسعه جهانگردي در دو دهه گذشته نشان داده است که به هر دليل امکان فراهم سازي کل فضاهاي شهري استان کرمان براي پذيرش جهانگرد و ايجاد شرايط محيطي براي امنيت و آسايش متناسب با جهانگردان دست کم در دهه آينده ممکن نيست و به اين دليل متمکز کردن جهانگردان در يک منطقه که در آن تسهيلات و شرايط محيطي مناسب تري فراهم شده باشد راهکاري خوشبينانه به نظر مي رسد. در ديگر نقاط دنيا نيز محدوده هايي به عنوان مناطق آزاد يا مناطق ويژه جهانگردي با همين هدف ايجاد شده اند و در آنها محدوديت ها و تسهيلاتي فراتر از ديگر نقاط کشور فراهم شده است. طبيعي است که در فصول مختلف سال شبکه اي از اين دهکده ها در ارتباط با يکديگر با ارايه استانداردي بين المللي و همگون خواهند توانست رضايت شهروندان و جهانگردان را در تامين شرايط اقامت با آسايش تامين کنند.

از دهکده هاي جهانگردي نام برده ايم تحقق چنين مکان هاي در گرو چه فوايدي است و آيا استانداردهاي امروز را مي توان به تمامي در اين دهکده ها پياده کرد؟

تصور ما اين است که با توجه به عدم آماده بودن شرايط کلي محيط هاي شهري بهتر است مجموع خدمات مورد نياز جهانگردان در فضاهاي کوچکتر و محصوري متمرکز کرد که بتوان آسايش و آرامش بيشتري را براي جهانگردان فراهم کرد. ما اين فضاها را دهکده مي ناميم. گزارش هاي جهانگردان در درون منطقه يا استان از مبدا اين دهکده ها صورت خواهد پذيرفت.اين برنامه ما است و اين که نهادهاي مسوول چه ميزان از طرح حمايت کنند در موفقيت و آينده آن نقش مهمي خواهد داشت. نيازي به بودجه هاي دولت نداريم، تنها براي موفقت اين طرح نيازمند جلوگيري از ايجاد موانع هستيم. استاندارهاي جهان امروز سخت افزاري يا نرم افزاري هستند. در مورد استانداردهاي عمراني به نظر مي رسد که سطح خدمات ميانه مهندسي در ايران نسبتا خوب است در عين حال ما تلاش مي کنيم مشاوران خارجي را در طراحي اين شهرها دخيل کنيم. در مورد خدمات به مشتريان و استاندارد کردن آن ها نيازمند روشي هستيم که بتواند کيفيت مهارت نيروي انساني شاغل در اين بخش را به صورت پارامتريک ارزيابي کند. به اين معنا که بتواند نتايج ارزيابي کيفي مراکز جهانگردپذير را به صورت مجموعه اي از شاخص هاي عددي بيان کند. اين کار تنها از راه به کار گرفتن روش هايي امکان پذير است که درجه بندي اين مراکز منوط به کيفيت نيروي انساني شاغل در آن ها است. به اعتقاد من با مشارکت دادن نهادهاي صنعتي در اين فرايند مسير اين کار امکان پذير است.